KARŞILIKSIZ ÇEK KRİZİ

Ekonomide yavaşlama ile nakit sıkışıklığı karşılıksız çek sayısını ve tutarını artırdı. Kişi başına ortalama 4 çek karşılıksız çıkıyor. Arkası yazılmış çeklerin ödenme oranı ise yüzde 9’a düştü. Uzmanlar, çek karşılığı kredi veren bankaların, kredilerini tahsil edememesinden, sorunlu kredi oranının yükselmesinden endişeli.
Siyasi belirsizlik nedeniyle bir tarafta iç piyasadaki durgunluk diğer taraftan ihracattaki düşüş faktoring şirketlerini de etkiledi. Ancak şu sıralar faktoringcileri endişelendiren asıl gelişme, karşılıksız çeklerdeki artış. Sektör temsilcileri artışı, ekonomide devam eden yavaşlama ve nakit sıkışıklığına bağlarken, karşılıksız çeklerde sonradan ödenme oranının yüzde 10’un altında kalmasının ise çek karşılığı kredi veren bankaların kredilerini tahsil edememesine, bunun da sorunlu kredi oranında artış yaratacağına dikkat çekiyor. Sektör temsilcileri bu yönde sinyallerin gelmeye başladığına da değiniyor.

Finansal Kurumlar Birliği (FKB) Başkan Yardımcısı ve Strateji Factoring Yönetim Kurulu Başkanı Zafer Ataman, siyasetteki belirsizliğin ekonomideki gelişmeleri tek başına etkilemediğini belirterek, “Elbette görevinin başında bir hükümet, istikrar için önemlidir. Özellikle yasal alanda gelişmelerin yavaşlaması ekonominin hızını kesiyor. Zaten zor bir koridordan geçerken daha da bilinmeyen riskleri ortaya koyuyor” dedi.

KİŞİ BAŞI 4 KARŞILIKSIZ ÇEK
TEB Faktoring Genel Müdürü Çağatay Baydar, Kredi Kayıt Bürosu’nun (KKB), yeni yaptığı çalışmaya değinerek, “Çalışmayla, karşılıksız çek keşide edenlerin yüzde 90’ına yakınının geçtiğimiz 3 yıl içerisinde de karşılıksız çek keşide ettikleri belirlenmiş. Haziran 2015’de bankalara ibraz edilen 83 bin 377 adet karşılıksız çeki, toplamda 20 bin 70 farklı kişi keşide etmiş, yani kişi başına ortalama 4 karşılıksız çek. Merkez Bankası verilerine göre de 2014 Haziran ayında karşılıksız çeklerin toplam çeklere oranı adet bazında yüzde 2,91, tutar bazında ise yüzde 3,54 iken; 2015 yılı Haziran ayında bu oranlar yüzde 3,32 ve yüzde 4,1 oldu. Artışın ekonomide devam eden yavaşlama, nakit sıkışıklığından dolayı olduğunu düşünüyorum. Bu, reel sektöre finansman veren tüm finans kurumlarını da etkiledi” dedi.

İHRACATTA DÜŞÜŞ
Çağatay Baydar, ihracattaki düşüşün faktoringe etkisine de değinerek, şunları söyledi: “Yılın ilk 7 ayında toplam ihracat yüzde 8,8 geriledi. Böyle bir dönemde ihracatçıların faktoring şirketleriyle işbirliği yapması çok önemli. Bilmedikleri pazarlara faktoring şirketleri sayesinde açık hesap vadeli satıp, alacaklarını vadeden önce nakde çevirip, ödenmeme riskine karşı yüzde 100 garanti altına alıyor.”

KOBİ’lerin nakit akışı bozuldu
FKB Başkan Yardımcısı Zafer Ataman, KOBİ’lerin nakit akışlarının bozulduğunu belirterek, şunları söyledi: “Buna bağlı siparişlerdeki daralmalar da ticaret hacminde geleceğe yönelik sıkıntıların artma ihtimalini gösteriyor. Karşılıksız çek adedi geçen yılın ilk 6 ayında yüzde 2,8 iken, bu yıl yüzde 3,2. Tutarda ise daha kötü bozulma var. Geçen yılın ilk altı ayında yüzde 3,3 karşılıksız çek tutarı, bu yıl yüzde 4,2’ye çıktı. Bu konuda kötü bir gidişat görüyoruz. Siyasi belirsizlik ve büyüme oranlarının düşmesi piyasada nakit sıkıntısına neden oluyor. Ancak bunu, henüz kriz ortamı gibi değerlendirme olanağı yok. Bu durum nasıl devam eder elimizde henüz bir veri yok. Siyasi alandaki gelişmeler ekonomideki belirsizlik sürecini uzatıyor, bu da ekonomik daralma ile birlikte sıkıntı yaratıyor.”

Arkası yazılmış çekler ödenmiyor
Finans Faktoring Genel Müdürü Nergis Ayvaz, yılın ilk yarısında karşılıksız çek işlem tutarında artış oranının yüzde 32 olduğunu belirterek, şunları söyledi:
“Daha da önemli ve tehlike sinyali veren, arkası yazılmış çeklerin ödenme oranı ki, bu oran maalesef yüzde 9’ a kadar düştü. Büyüme hızının yavaşlamasını, ticaret ve üretimin yavaşlamasında net olarak görüyoruz. Bu tabloda beni korkutan, karşılıksız çeklerdeki sonradan ödenme oranının yüzde 10’un altında kalması. Bu durum, çek karşılığı kredi veren bankaların, kredilerini tahsil edememesi ve dolayısı ile sorunlu kredi oranının yükselmesi anlamına gelir ki, bunun sinyallerini görmekteyiz. Böyle devam etmesi durumunda bankalar, çek karşılığı kredi ürününde çeşitli kısıtlamalara gidebilir veya ek teminat istemek durumunda kalabilir. Bu durum, KOBİ’lerin kaynak bulmasını iyice zorlaştıracaktır. Karşılıksız çeklerdeki yükselme, bankalardan önce faktoring sektörünü etkiliyor. Geçen sene sonundan başlayarak, halen devam eden sorunlu kredi artışı da bu durumun sonucu.”

Karlılık artmıyor, faiz marjı da düştü
TEB Faktoring Genel Müdürü Çağatay Baydar, piyasalarda genel olarak bir durgunluğun ve sıkıntının olduğunu belirterek, şunları söyledi: “Faktoring, kısa vadeli ticaretin bir parçası. Sektörde faaliyet gösteren şirketler, ekonomik gelişmelere göre büyüme, risk yönetimi, müşteri yapısı gibi pek çok konuda hızla strateji değiştirebilme yeteneğine sahip. Ticaretin içinde bulunan sektör doğal olarak piyasanın gittiği yöne doğru gidecektir. Ama koşullar zorlu bile olsa doğru yerde doğru müşteriye hizmet veren faktoring şirketleri yine de büyüme ve karlılık hedeflerini yakalayacaktır. Bu yılın çeyreğinde sektör esas faaliyet gelirlerinde yüzde 16 oranında büyüme gösterdi. Faktoring alacaklarında büyüme oranı ise yüzde 30. Dolayısıyla hacim artsa da karlılık çok artmıyor, hatta faiz marjları düşüyor.”

Belirsizlik piyasaları rahatsız ediyor
Garanti Factoring Genel Müdürü Hulki Kara, belirsizlik ortamının piyasaları rahatsız ettiğini, ancak bunun rakamlarda ciddi bozulmalar yaratmadığını belirterek, şunları söyledi:
“Bu belirsizliğin de kısa sürede çözümlenmesini umuyorum. Sürenin uzaması rakamlar üzerindeki negatif etkilerin artmasına yol açacaktır. Karşılıksız çek adetlerinde, takas odası verilerini baz alarak söylüyorum, çok ciddi önlemler almamızı gerektiren bir artış yok. KOBİ’lerle yaptığımız işlemler ve geri dönüşlerinde de önceki yıllardan farklı ciddi sorunlar gözlemlemiyoruz. Ancak tüm sektörleri ve her büyüklükteki şirketin ödeme alışkanlıklarını yakından takip ediyoruz. Faktoringin bankalara nazaran önemli farklılığı, kredi karar mekanizmalarını, sonrasında da işlemlerin operasyonlarını kısa sürede sonuçlandırabilmesi. Faktoring şirketleri, alacağın değerlendirilerek kredi kararının verilmesi sayesinde de kredi kuruluşlarının işlem yapma iştahlarının olmadığı zamanlarda bile ticareti değerlendirerek rahatlıkla işlem yapabilmektedir.”