Akfen İnşaat Ocak ayı içerisinde halka arz edildi.
Şirketin yönetim Kurulu Başkanı Selim Akın Habertürk televizyonunda yayımlanan “Yatırımcı Rehberi” programında şirketin tanıtımını yapmış. (16/1/2025)
Sayın Akın programda “Yatırımcıya uzun vadeli ve öngörülebilir bir getiriye ortak olmayı vaat ediyoruz” demiş. Akın, “Halka arz gelirimizin bir kısmı ile finansal borçlarımızı azaltacağız ama büyük bölümünü yatırıma ayıracağız. Önümüze çıkan fırsatları değerlendireceğiz. Özellikle kamu özel işbirliğinde (KÖİ) biriktirdiğimiz know-how’ı kullanmayı hedefliyoruz” diye konuşmuş.
Değerli okur KÖİ projelerini bünyesinde bulunduran bir işletmenin aktifinde bulunan varlıklar ne kadar varlıktır, ne kadar sürelidir ve gelirleri ne kadar öngörülebilirdir?
Bu soruların cevaplarını Başkent Üniversitesi’nden Prof. Dr. Soner Gökten ile ParaMedya’da ayrıntılı biçimde konuştuk. (31/1/2025)
Gelin şimdide programdaki eksik bıraktıklarımızla birlikte konuya bu yazıda da bir bakalım.
Ancak son söyleyeceğimi baştan söyleyeyim.
Bu yazı bir yatırım tavsiyesi veya tartışması değildir.
KÖİ alanında çalışan bir akademisyen olarak, halka arzlara izin veren Sermaye Piyasası Kuruluna (SPK) sadece teknik bir danışmanlık hizmetimdir.
Hadi başlayalım.
BORSALAR NEYDİ?
Başlıktaki soruyu Başkent Üniversitesi İşletme Bölümünden değerli Türker Açıkgöz’ün ParaMedya internet sitesindeki yazısından ödünç aldım. (31/1/2025)
Türker’le olan ağabey kardeş hukukumuza istinaden cevabı da kendisinin aynı yazısından ödünç alacağım.
“Aslında borsa bir pazar yeridir, bir finansal pazardır. İnsanlar finansal varlıkları alırlar ve satarlar. Finansal varlıkları alıp satma nedenimiz ise bize reel varlıklar üzerinde hak sahipliği tanımlamalarıdır.”
Türker konuyu otomobil üretimi açısından örneklendiriyor.
Ben de Akfen İnşaat bünyesinde bulunan üç tane şehir hastanesi üzerinden açıklayacağım.
Türker’in açıklamasında da belirtildiği gibi borsalarda finansal varlıkları alıp satma nedenimiz reel varlıklar üzerinde hak elde etmemizden kaynaklanmaktadır.
Akfen İnşaat’ın SPK onaylı İzahname’sinde “Duran Varlıklar” hesabı içerisinde “İmtiyaz Sözleşmelerine İlişkin Finansal Varlıklar” şeklinde bir hesap bulunmaktadır.
Bu duran varlıklar Isparta, Bursa ve Eskişehir şehir hastaneleridir.
Bu projelerdeki iş modeline (Yap-Kirala-Devret) göre bu hastaneler 25 yıl boyunca işletilecek ve süre sonunda Sağlık Bakanlığına devir edilecektir.
Yani bir kamu hastanesi olacaklardır.
Bu çerçevede bu hastaneler sürekli bir gelir üretemeyeceklerdir.
Bu süreli gelirler Isparta’da 2042’de, Eskişehir’de 2043’te ve Tekirdağ’da da 2045 yılında son bulacak.
Yatırımcılar Akfen’in finansal varlıklarını, bu hastanelerin varlıkları üzerinde hak sahibi olmak için almaktadırlar.
Oysa işletme süreleri sonunda bu varlıklar Sağlık Bakanlığına geçecekler ve kamu hastanesi olarak faaliyetlerine devam edeceklerdir.
Yani bilançoda böyle bir aktif olmayacaklardır.
Dolayısıyla yatırımcılar bu tarihlerden sonra, bu varlıklar üzerinde hak sahşbş olamayacaklardır.
Sayın Akın konuşmasında “öngörülebilir gelir vaat ediyoruz” diyor ya.
Ben de size söyleyeyim. Bir dönem sonra Akfen İnşaat’ın aktifinde olmayacağını, böylece bu tür bir gelirin üretilemeyeceğini şimdiden biliyoruz.
Acaba SPK yetkilileri halka arza onay verirken bu konuyu dikkate aldılar mı?
Yoksa küçük yatırımcıların bu tür şirketlerin reel varlıklarına değil de patronlarının şöhretlerine mi yatırım yapmalarını bekliyorlar.
Cevabı ben söyleyeyim.
Evet.
Bu durumda Türker’in evrensel standartlarda yapmış olduğu tanım da taca atılmış oluyor.
Ayrıca halka arzlarda şirketler başvuruda neden izahname veriyorlar?
Bitmedi.
Devam edelim.
ÖZEL AMAÇLI ŞİRKET
Mevzuata göre şehir hastanelerinin kurumsal yapısı ana şirketten bağımsız olacaktır.
Mevzuat bu kurumsal yapıyı “özel amaçlı şirket” (ÖAŞ) olarak isimlendiriyor ve şöyle tanımlıyor: “ihale sonucunda idare ile imzalanacak sözleşmenin tarafı olan, faaliyet alanı sözleşme konusu ile sınırlı bulunan ve üzerine ihale bırakılan yüklenici tarafından kurulan anonim şirket.”
Şehir hastanelerinde kurulan ÖAŞ’ler sözleşmelerinde belirlenen hastanecilik faaliyetleri dışında bir işe girişemeyeceklerdir.
Evrensel olarak ÖAŞ’ler gelirlerini kafalarına göre kullanamazlar.
KÖİ’ler büyük projelerdir. Hiç kimse kasasından milyar dolarlar harcayarak köprü, otoyol, hastane, şehir hastanesi vb. yapmaz, yapamaz.
Bunun için uzun vadeli proje finansmanı kullanılmaktadır.
Hem mevzuata, hem de evrensel finansman kurallarına göre işletmelerin %20-30 civarında öz sermaye katkısında bulunmaları gerekmektedir.
Türkiye uygulamasında bu kural da delinmiştir.
Şirketler önce gidip bankalardan sermaye kredisi kullanmaktadır. Sonra öz sermaye yarattıklarını beyan ederek geri kalan proje finansmanını temin etmektedir.
İşletmeler gelirlerini kafalarına göre harcayamazlar demiştim ya.
Proje finansmanı kuralına göre gelirler önce borç servisine (anapara artı faiz ödemesine), sonra işletme giderlerine, kalırsa da patronlara temettü ödemesine ayrılacaktır.
Şehir hastanelerindeki proje finansmanının vadeleri ortalamada 15 yıldır.
Demek ki ilk 15 yıl boyunca da gelirin büyük kısmı borç servisi ve işletme giderlerine harcanacaktır.
Temettü ödemesine dişe dokunur bir şey kalmayacaktır.
Halka arza onay veren otorite bunları değerlendirmeye almış mıdır acaba?
Devam edelim.
SÖZLEŞME DEĞİŞİKLİĞİ
Şehir hastanelerinde iki tür gelir bulunmaktadır.
Bunlardan birincisi kamuoyunda kira olarak bilinen “kullanım bedelidir.”
Bunlar sözleşmelerde belirlendiğinden, yöneticilerin hiçbir yönetim kapasitesi bu gelirleri artırmaya yetmeyecektir. (Tabii ki yöneticilerin Bakanlık ile kafa kol ilişkisini girerek, sözleşme değişikliğine istinaden gelirleri artırma kabiliyetleri varsa onu bilemem. Sözleşme değişiklikleri KÖİ sisteminde iyi bilinen bir gerçekliktir.)
İkincisi ise “hizmet bedelidir.”
Mevzuata göre hizmet bedeli toplam bedelin bir unsuru olup tesisin ve ekipmanların kullanıma hazır tutulmasına yönelik bakım, onarım ve benzeri hizmetlerin bedeli ile ilgili mevzuatına göre hizmet alımı yoluyla gördürülebilecek hizmetlerin sunulmasıdır. (Laboratuar, görüntüleme, yemek, çamaşır, temizlik vb. hizmetler.)
Bu hizmetler beş yılda bir ihale ile yenilenmektedir.
Sağlık Bakanlığının şehir hastaneleri için DMO üzerinden açmış olduğu ihalelerden biliyoruz ki bazı hizmetleri Bakanlık kendisi sunmaya başladı ve işletmelere artık hizmet bedeli ödemeyecek.
Daha da önemlisi bir önceki Sağlık Bakanı Fahrettin Koca Ulusal Sağlık Hizmetleri Değerlendirme ve Koordinasyon Toplantısı’nda şehir hastanelerinde inşaat sürelerinin sözleşmede belirlenen sürelerden dada çok uzun olduğunu ve bu gecikmeleri işletme sürelerinden düşürdüklerini açıkladı. (24/5/2024)
Ortalama işletme süresi 25 yıldan 18’e düşürülmüş.
Önceki Bakan aynı konuşmasında şehir hastanelerindeki potansiyel kamu taahhüdünün (işletmeci gelirlerinin) 322 milyar avrodan 27 milyar 500 milyon avroya düştüğünü de belirtmiş.
Şimdi doğal olarak önceki Bakan’ın yaptığı konuşmada belirttiği sözleşme değişikliklerinden Akfen İnşaat bünyesindeki üç hastanenin ne kadar etkilendiğini merak edeceksiniz.
Merak edin ama sakın böyle bir soru sormayın.
Neden mi?
Devam edelim.
TİCARİ SIR
Değerli okur yıllardır yazarım.
KÖİ sözleşmelerin üç değil, dört tarafı bulunmaktadır.
Yetkililere göre sözleşme tarafları idareler, işletmeler ve finansal kuruluşlardır.
Ders kitabına göre ise dört taraf bulunmaktadır.
Dördüncü taraf bu projelerin yükünü gerçek anlamda çeken “hizmet kullanıcıları” ve/veya “vergi mükellefleridir.”
Yetkililer “ticari sır” diyerek yıllardır bu sözleşmelerle ilgili bilgileri sizlerle, bizlerle paylaşmıyor.
Kimden?
İdarelerin, şirketlerin ve finansal kuruluşların yediklerini ve içtiklerini ödeyen bizlerden saklıyorlar.
Bu halka arzdan sonra bu projelere bir taraf daha katıldı.
“Küçük yatırımcı.”
Akfen İnşaat özelinde, küçük yatırımcılar da bizler gibi KÖİ projelerinde bu ticari sır karanlığına girmiş görünüyorlar.
Sayın SPK, bu zamana kadar vergi mükellefleri ve hizmet kullanıcıları olarak bizlerin gücü KÖİ sözleşmelerindeki ticari sır karanlığını aydınlatmaya yetmedi maalesef.
Bu defa şeffaflık adına, siz Akfen İnşaatın şehir hastaneleri sözleşmelerindeki belirli unsurlarını ve gelişmelerini küçük yatırımcıya duyurabilecek misiniz acaba?
Cevabınız evet ise izin verin de size ilk soruları bizzat ben ileteyim.
Önceki Bakanın belirttiği açıklamalar çerçevesinde bu üç şehir hastanesinde de sözleşme süreleri kısaltılmış mıdır?
Bu hastanelerdeki kira ve hizmet gelirleri düşürülmüş müdür?
Bu sorulara cevaplar evetse, bunların kârlılık üzerindeki boyutu nedir?
Bundan sonrasında bu sözleşmelerde yapılacak olası değişiklikleri küçük yatırımcılarla paylaşacak mısınız?
Sayın SPK, belirli süreli sözleşmelerle faaliyet gösteren diğer KÖİ şirketleri de halka arz başvurusunda bulunursa onlara da onay verecek misiniz?
Verecekseniz, KÖİ şirketleri bir koyundan kaç post çıkaracak?
Yatırımlarının hemen hemen tamamını krediyle finanse ediyorlar. Gelir garantileri var. Vergi matrahı beyan etmiyorlar.
Şimdi de borsadan nakit kazanç mı elde edecekler?
Arz ederim.
Değerli okur sizlere de iyi pazarlar.